Aristoteles

ARİSTOTELES

 

​Aristoteles İ.Ö. 384 yılında Selanik yakınlarındaki bir Yunan kolonisinde, Stageria’da doğdu. Babası NikomakhosMakedonya Kralı 2. Amintas’ın hekimlerinden biriydi.Aristoteles, hekimlik sanatını babadan oğula aktaran bir aileden gelmekti idi. Aristoteles’in Atina’da açacağı okulda hekimlik dersleri verdiğini göre, babası bu konuda ona da birçok şey öğretmiş olmalı.

 

​Babası ölünce, yaklaşık olarak 17 yaşlarında, Platon’un Akademia’sın da eğitim almak üzere Atina’ya geldi. Bir Atina vatandaşının oğlu olarak doğmadığı için Atina vatandaşlarının siyasal haklarından yoksundu. Yani Atina’da metoikos statüsünde idi.

 

​Aristoteles, hocası Platon’un ölümüne değin, yani yirmi sene Atina’da kaldı ve bu süre içinde bir yandan Platon’un öğrenciliğini yapıp, bir yandan da Akademia’da ders verdi.Yirmi yıl boyunca sürekli olarak Platon’un derslerini izlemesi ve onunla ilişki içinde olması, Aristoteles’in düşünüşünebelirgin bir şekilde Platon’un damgasını vurmuştur.

 

​Platon’un İ.Ö. 347 yılında ölümü üzerine , Akademia’nın başına Platon’un yeğeni Speusippos’un geçmesine kızan Aristoteles Ksenokrates ile birlikte Atina’dan ayrıldı. Truva yakınlarındaki Asos’ta Ksenokrates ve Erosos’lu Theophrastos ile birlikte yeni bir akademi oluşturdu. Burada kentin tiranı ve Akademia’dan arkadaşı olan Hermenias’ın yeğeni ve evlatlık kızı Pythias ile evlendi.  

 

​Üç yıl sonra Losbos adasındaki Mitilen’e gitti ve burada ileride en ünlü öğrencilerinden biri olacak Theofrastus ile beraber oldu.

 

​İ.Ö. 343’te Makedonya Kralı 2. Philippos onu, daha sonra Büyük İskender olacak oğlu 13 yaşındaki İskender’i eğitmek ile görevlendirdi. İ.Ö. 340’a kadar öğrencisini eğitir, bundan sonraki hoca-öğrenci ilişkisi mektuplaşmalarla sürmüştür.

 

​İ.Ö. 340'da doğum yeri olan Stagiros'a dönen Aristoteles, İÖ 335'te yeniden Atina'ya gitti. Bu sırada Speusippos ölmüş,Akademia başsız kalmıştı. Ama Akademia'lılar Aristoteles yerine Ksenokrates'i başkan seçince, burada Lykeios Apollonu’na adanmış olan yerdeki yapıları kiralayarak (Atina vatandaşı olmadığından satın alamıyordu.), Akademia’ya rakip olan felsefe okulu Lykeion’u açtı. Dilimizdeki lise sözcüğü Lykeion’dan gelir. ​

 

​Okulun üyeleri Peripatetikler olarak biliniyordu; çünkü tartışmalarını üstü örtülü gezinti yerinde aşağı yukarı yürürlerken sürdürme alışkanlıkları vardı ve eğitimlerinin büyük kısmını bu gezinti yerinde veriyorlardı. Lykeion, içinde olgun düşünürlerin çalışma ve araştırmalarını sürdürdüğü bir birlik olması, verdiği eğitim, geniş kütüphaneleri ve derslerin düzenli bir şekilde verilmesi ile Akademia’dan çok daha fazla bilimsel kurum niteliği taşıyordu.

 

​İ.Ö. 323 yılında Büyük İskender ölünce, Yunanistan’da Makedonya egemenliğine karşı oluşan tepki, bu önder ile yakın ilişki içinde olan Aristoteles’e karşı dinsizlik suçlamasında bulunulması ile sonuçlandı.  Sokrates’in durumuna düşmek istemeyen Aristoteles, Evboia Adası’nda ki Khalks kentine kaçtı. Bir yıl sonra, İ.Ö. 322 yılında, burada öldü. Okulu Lykeion, Aristoteles öldükten sonra da, Akademia gibi, İ.S. 529’da Justinianos kapatana kadar varlığını sürdürdü.

 

YAPITLARI:

 

​Aristoteles birçok özelliği ile kendinden önceki filozoflardan ayrılır. Yapıtları sistematiktir, mantıksal tartışmalar içerir başlıklarla bölünmüştür. Mantığın, biyolojinin ve daha birçok bilimin kurucusu kabul edilir. Mantık, fizik, astronomi, zooloji, biyoloji, sanat, etik, politika gibi konularda birçok eser vermiştir.  

 

1) Mantık ile ilgili yapıtlar;

"Sınıflandırmalar / Kategoriler", ("Kategoriai" - Var olan üzerine deyişler ve ana formlar)  "Önerme Üzerine", (Peri Harmeneias) "Çözümleme Öncesi", (Analytica I - Prior Analytics – Tasım – syllogisme / karinyönüyle - üzerine) "Çözümleme Sonrası", (Analytica II - Posterior Analytics-Tanıtlama, tanım, sınıflama ve bilginin ilkeleri) "Hedef Konular", (Topica - Dialektik tasarımlar üzerine) "Sofist Görüşün Tenkidi ve Çürütülmesi. (Peri Sophistikon Eleghn, )

 

2) Fizik ile ilgili yapıtlar;

"Fizik", (Physica) "Nesiller ve Yozlaşma Üzerine", "Cennet Üzerine", "Meteoroloji üzerine", "Ruh Üzerine", (Peri Psykhe) "Doğa Üzerine", (Parva Naturalia) "Hayvanların Geçmişi", (Peri ta Zoa Historia) "Hayvanların Organları", "Hayvanların Yaratılışı", "Hayvanların Hareketi Üzerine".

 

3) Ahlâk üzerine yapıtlar;

"Nickomachean Ahlâk", (Ethica Nikomakheia) "Eudamean Ahlâk", "Magna Moralia", "Siyaset Üzerine", "Atinalıların Devleti" (Politeia Athenaion).

 

4) Metafizik ile ilgili yapıtlar;

"İlk Felsefe" (Prote Philosophia)

 

5) Hitâbet ve San'at üzerine yapıtlar;

"Hitabet / Natıka" (Rhetorika), "Şiir" (Poetika).